Speekselklieren uitgelegd
Speeksel is nodig om de slijmvliezen van mond en keel vochtig te houden. Speeksel speelt ook een belangrijke rol in de voedselverwerking (vergemakkelijkt het slikken) en vertering. Tevens draagt het bij tot het voorkomen van infecties in de mond/keelholte.
De speekselklier bestaat uit ontelbare kleine eenheden die uitmonden in steeds groter wordende afvoergangen. Op deze pagina leest u welke speekselkieren er zijn, welke problemen zij kunnen opleveren en hoe deze behandeld kunnen worden.
De lippen, tong en mond-keelholte bevatten talrijke kleine speekselkliertjes. Daarnaast zijn er nog drie grote speekselklieren die aan beide kanten van het gezicht liggen, namelijk:
- A. De oorspeekselklier (glandula parotidea)
Deze speekselklier ligt vlak onder de huid en voor beide oren. De oorspeekselklieren zijn de grootste speekselklieren.
Hij reikt tot net achter de kaakhoek. Door deze klier loopt de aangezichtszenuw (nervus facialis) die verantwoordelijk is voor alle bewegingen van het gelaat, zoals bijvoorbeeld lachen of boos kijken. Afwijkingen in de oorspeekselklier kenmerken zich voornamelijk door zwelling, soms gecombineerd met pijn.
- B. De onderkaakspeekselklier (glandula submandibularis.
Deze speekselklier ligt onder de kaakrand rechts en links. - C. De tongspeekselklier (glandula sublingualis)
Deze ligt onder de tong en maakt speeksel aan tijdens het eten. Dit speeksel komt via afvoergangen in de mond.
Wat zijn speekselklieraandoeningen?
Speekselklieren kunnen ontsteken of opzwellen. Ontstekingen ontstaan vaak door steentjes in de afvoerbuisjes. Zo’n steentje doet vaak pijn, vooral als u zuur eet of drinkt. Na een tijdje (een paar dagen tot weken) gaat het buisje ontsteken. U hebt dan de hele tijd pijn. Er kan ook wat pus uit het afvoerbuisje in de mond komen. Dit geeft een vieze smaak.
Speekselklieren kunnen ook ontsteken als u te weinig drinkt. Drinken prikkelt de klieren om speeksel af te geven. En als de klieren te weinig werken, raken ze soms ontstoken.
Soms ontstaat er ook een gezwel in een speekselklier. Zo’n gezwel is meestal goedaardig. Dan is het geen kanker. Een gezwel doet over het algemeen geen pijn.
Wat kunt u zelf doen om een ontsteking te behandelen?
Soms is het steentje dermate klein en mobiel dat het uit zichzelf uitgestoten wordt. Soms kunt U helpen door zuurtjes te eten of citrusvruchten ongesuikerd te eten. Lukt dit niet dan zal U medicamenteus of chirurgisch geholpen moeten worden.
Medicamenteus houdt in dat middels antibiotica gepoogd wordt om de infectie onder controle te krijgen. Dit kan in sommige gevallen leiden tot opname in het ziekenhuis
Soms is een operatie nodig. De chirurg haalt tijdens de operatie een deel van de speekselklier of de hele klier weg. Dit heeft verder geen gevolgen voor uw gezondheid.
Afwijkingen van de speekselklieren
Speekselsteen
De speekselklier of haar afvoergang kan verstopt raken door ingedikt speeksel of door speekselsteentjes. Doordat de klier nog wel speeksel maakt, ontstaat achter de verstopping een ophoping. Dit geeft pijnklachten en zwelling vooral tijdens het eten.
In deze speekselophoping kan een bacteriële infectie ontstaan met soms abcesvorming. Een eenvoudige verstopping kan worden behandeld met pijnstillers, en het stimuleren van de speekselproductie door bijvoorbeeld zure snoepjes te eten en door massage van de klier. In geval van een bacteriële ontsteking kan de behandeling worden aangevuld met antibiotica. Soms is er op de foto een duidelijk steen zichtbaar in de afvoergang van een speekselklier of is er een steen in de mond te voelen. In deze gevallen kan wanneer de ligging gunstig is deze steen poliklinisch verwijderd worden.
Als er sprake is van een steeds terugkerende ontsteking, kan er uiteindelijk door de MKA-chirurg besloten worden de speekselklier operatief te verwijderen.
Mucocele
Een mucocele is een slijmcyste die ontstaat door afsluiting van een klein speekselkliertje in de binnenzijde van de lip of wang. Ze komt even vaak voor bij mannen als bij vrouwen en heeft geen voorkeur voor leeftijd. De meest voorkomende plek voor het ontstaan van een mucocele is de onderlip. Ook komen ze voor aan de binnenkant van de wang, aan de voorzijde van de tong en in de mondbodem.
Een mucocele in de bovenlip is zeldzaam. Andere plekken waar een mucocele kan ontstaan zijn de neusbijholten, voornamelijk de sinus frontalis. De mucocele is niet pijnlijk, maar wel vaak hinderlijk (er wordt vaak op gebeten) of esthetisch storend.
Klinisch onderzoek toont een blauw doorschemerende, weke zwelling van enkele millimeters tot één centimeter groot. De holte is gevuld met speeksel.
De behandeling van een mucocele bestaat uit excisie van de mucocele met het direct omliggende weefsel. Wordt dit niet gedaan dan is de kans op terugkeer groot. Het doorprikken van een mucocele is dus niet zinvol en maakt latere behandeling moeilijker.
Bovenstaande behandeling vindt poliklinisch bij de MKA-chirurg plaats. Om zekerheid over de diagnose te verkrijgen zal de MKA-chirurg het verwijderde weefsel altijd voor onderzoek naar de patholoog sturen. De uitslag wordt poliklinisch danwel telefonisch met u besproken.
Tumor van de speekselklier
Deze afwijking komt het meest voor in de oorspeekselklier.
Vaak is er sprake van een pijnloze zwelling die in de loop van de tijd langzaam groeit. Een zwelling in de grote speekselklier is meestal goedaardig. Door middel van punctie wordt dit onderzocht. Onderzoek door middel van een MRI en/of echo brengt duidelijkheid over de grootte en juiste locatie van de zwelling.
Kikvorsgezwel (Ranula)
Wanneer er een cyste in de tongspeekselklier ontstaat, gaat in eerste instantie de ruimte onder de tong langzaam zwellen.
Deze zwelling is vrijwel altijd pijnloos. Bij toename van de zwelling kan deze ook zichtbaar zijn onder de kin. Dit wordt dan wel vergeleken met de zwelling die ontstaat bij kwakende kikkers, vandaar de naam kikkergezwel.
De ranula is een goedaardige zwelling en moet meestal worden geopereerd.
Infectie
Wanneer er na onderzoek een bacteriële infectie wordt vastgesteld, wordt deze behandeld met antibiotica. Eventueel volgt er een opname waarbij de antibiotica via een infuus worden toegebracht.
Diagnose en onderzoek
Lichamelijk onderzoek
Een ontsteking en een gezwel zijn bij het lichamelijk onderzoek door een arts goed vast te stellen. Vaak kan een aanwezige steen in een afvoerbuis aan de binnenzijde van de wang of onder de tong worden gevoeld. Soms zijn er wat bijkomende onderzoeken nodig zoals een echografie, punctie, sialografie of een MRI.
Echografie
Echografie is een eenvoudig, pijnloos onderzoek met geluidsgolven, waarbij kan worden uitgemaakt of er speekselstenen zijn en waar deze zich bevinden. In geval van een gezwel kan worden gezien hoe dit gezwel ten opzichte van de speekselklier ligt.
Punctie
Tijdens een punctie wordt met een holle naald een klein stukje weefstel weggenomen, dat onder de microscoop wordt bekeken. Meestal kan hierdoor worden aangetoond om wat voor aandoening het gaat.
Sialografie
Een sialografie is een röntgenonderzoek waarbij contrastvloeistof vanuit de mond in de speekselkliergang wordt gespoten.
MRI
Een MRI (Magnetic Resonance Imaging) is een tunnelvormige magneet waarbij, met behulp van een computer beelden worden gevormd, waardoor afwijkingen duidelijk zichtbaar worden.
Behandeling
Bij een speekselkliergezwel en of cyste is een operatie nodig. Ook krijgt u een operatie als er door een speekselklierontsteking een abces is ontstaan. Een abces is een holte met pus.
Operatie aan een speekselklier voor de oren
Bij een goedaardig gezwel of een steeds terugkomende ontsteking haalt de chirurg alleen het oppervlakkige deel van deze klier weg, of de gehele klier, afhankelijk van de ligging van de tumor. Vaak laat de chirurg een drain (slangetje) in de wond achter. Dan hoopt zich geen bloed onder de huid op. De drain mag er na een dag uit.
Operatie aan een speekselklier onder de rand van de onderkaak:
De chirurg haalt de hele klier weg, met zijn afvoergang. Dit gebeurt met een kleine snee (vijf centimeter) onder de rand van uw onderkaak.
Bij een kwaadaardig gezwel haalt de arts de hele klier weg. De snee loopt bij deze operaties voor het oor recht naar beneden, buigt onder het oorlelletje af naar achteren en loopt dan onder de kaakrand nog vijf centimeter door.
Operatie aan de ondertongspeekselklier
Soms treedt een cystevorming op in deze klier. Deze geeft dan zwelling onder de tong. Operatie is dan noodzakelijk en vind plaats via de mond.
Risico’s bij een operatie van een speekselklieraandoening:
Bij iedere operatie bestaat een kans op complicaties. U kunt na een operatie van een speekselklieraandoening last krijgen van een nabloeding of een wondinfectie. Dit zijn de ‘normale’ risico’s van een operatie.
Daarnaast kunt u te maken krijgen met een aantal specifieke klachten:
- Motoriek: De aangezichtszenuw kan tijdens de operatie beschadigd raken. Vooral bij een operatie aan een speekselklier voor de oren kunnen een of meer takjes van deze zenuw beschadigen. Een of meer spieren in uw gezicht werken dan tijdelijk (en meestal gedeeltelijk) niet goed. Dit kan soms wel zes maanden. Misschien kunt u een oog niet meer goed sluiten. U moet dit dan ’s nachts met een horlogeglasverband dichthouden. Anders beschadigt uw hoornvlies. Ook kunnen uw mondspieren aangetast zijn. Dan is vooral het drinken moeilijk omdat de lippen aan een kant niet meer goed sluiten. Als u (glim)lacht blijft uw mondhoek hangen.
Bij een kwaadaardig gezwel moet de chirurg soms (een deel van) de aangezichtszenuw weghalen. Dit kan zij meestal weer herstellen met een zenuw|transplantaat. - Het Frey syndroom: dit ontstaat meestal pas een tijdje na de operatie. Tijdens of na het eten zweet u dan in het gebied voor uw oor. Het zweten kan vervelend zijn, maar kan geen kwaad. U kunt crèmes kopen tegen de transpiratie. Het resultaat is helaas niet altijd goed.
- Gevoel: veel mensen hebben na de operatie minder gevoel in hun oorlelletje. Dit herstelt soms weer, maar niet altijd.
Tot slot
Als u na het lezen van deze informatie nog vragen heeft kun u nog kijken naar onze veelgestelde vragen of kunt u tijdens kantooruren contact opnemen met de polikliniek MKA-chirurgie.
Deel uw ervaringen!
Heeft u deze behandeling ondergaan?
Deel dan hier uw ervaringen met andere patienten
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!
Ik heb sinds ik bedorven parmezaanse kaas heb gegeten 10 weken terug een erg vieze rotte grafsmaak in mond dat steeds op komt zetten (sinds ik ‘t candidadieet eet minder)( zie voor ‘t hele verhaal: . http://www.dokter.nl/forum/maag-darmen/1450718-blijvend-zeer-vieze-smaak-in-mond-na-eten-bedorven-kaas/).
Nu heb ik pas ontdekt dat als ik over de plek rechtsbovenin achter m’n laatste kies lik (zeg maar waar ooit de verstandskies zat) die smaak vooral op komt. Ik heb ook last van oorsuizen aan rechter oor dat laatste tijd wel toeneemt (heb altijd al last van oorsuis, maar laatste weken veel ergerm, m.n. rechts). Zou ‘t kunnen dat door die bedorven kaas er iets is gaan ontsteken in speekselklier? Er is geen verdikking ofzo, zie geen pus e.d.